L’Île d’Enfer / Vítiseyjan chap 2c/annar 2c
La femme d’Einar Jonson est une madone florentine, une madone aux prunelles d’un gris bleu, très doux, très tendre, qui frangent des cils longs et recourbés.
Sa chevelure est une gerbe sous le soleil de messidor. Depuis hier, je suis son hôte. Elle va et vient, active ménagère ; lorsqu’elle s’assied, elle brode des arabesques avec du fil d’or sur du velours noir.
Elle est toute douceur et toute indulgence ; mais lorsque Einar s’attarde ou ne rentre pas, ses yeux sont des mers minuscules où monte une brume douloureuse.
– En canot automobile ?
– Oui, monsieur. Si je sais conduire? Naturellement, je suis allé de Seydisfjord à Rejkjavik par le sud, oui, monsieur.
– Vous m’en direz tant.
Et j’ai suivi Einar Jonson.
La pétrolette file sur les eaux calmes du fjord… Je suis debout à l’avant de la fragile embarcation, et je passe devant l’Yport, dont la cheminée fume tandis que les machines halettent.
– Ohé ! de l’Yport ?
Personne ne me voit, personne ne répond.
La sortie du fjord est rude. La mer est mauvaise, qui s’engouffre entre Borgarnestangi et Skàlanes.
De violentes rafales tombent des versants abrupts.
Brr! ils danseront ce soir, ceux de l’Yport…
En attendant, c’est moi qui valse. La coquille de noix bondit d’une vague à une autre vague, effleurant les flots ; mais les flots se hérissent et des paquets de mer balayent le canot.
L’épave du Sterling est toujours là, diminuée ; le grand mât est encore visible, mais les baleinières ont été emportées.
Le vent s’accroît lorsque nous doublons la pointe rocheuse ; pendant un quart d’heure, la danse est menée grand train. Enfin, nous voici dans le Lodmundarfjord, qui s’enfonce de quatre milles dans les terres, si l’on peut appeler terres cet amoncellement fantastique de rochers.
Ces rochers vivent d’une vie intense. Des millions d’oiseaux ont fait leurs nids là. Ils passent par groupes de plusieurs centaines, rasant les eaux, tournant dans l’air, se posant d’un seul coup, repartant tous ensemble avec une harmonie, une grâce admirables.
A vingt mètres de la rive, nous jetons l’ancre ; impossible d’aborder. A travers l’eau transparente, on voit le sable fin et noir.
Einar, tranquillement, enjambe le bord et descend dans l’eau. Je le regarde, éberlué ; mais, placide, il continue sa route vers le rivage.
Je saute aussi.
Tous deux, sur les rochers, nous nous ébrouons comme de jeunes chiens.
Un vol d’eiders passe, triangulaire.
Marche pénible dans les éboulis. Enfin, voici la terre, une terre molle où l’on enfonce.
Sur la droite, dans une lagune, les eiders sont par centaines. Les mâles, tête et queue noires, ventre blanc, surveillent les nids, creusés les uns à côté des autres, où les femelles, grises et brunes, couvent.
Les oiseaux, ignorant la méchanceté des hommes, me laissent approcher. Ils tournent vers moi leur prunelle ronde et inclinent le cou.
Quelques mâles volent au ras des eaux… Deux femelles quittent leur nid et sous un fin duvet j’aperçois les œufs, de œufs à coquille verdâtre, deux fois gros comme ceux d’une poule.
Ce duvet si rare, si cher, elles l’arrachent de dessous leurs ailes afin de protéger du froid les futurs petits, aussi pour les soustraire à la vue des hirondelles de mer, qui tourbillonnent par milliers, criardes et rapaces.
Je monte l’appareil cinématographique, je mets au point. Je tourne un ensemble. Rien ne bouge… Je me rapproche davantage pour « faire un premier plan », les palmipèdes posent devant l’objectif comme de bêtes apprivoisées dans un studio.
Le baer, la ferme est là, sur la rive nord. Les cartes marines l’appellent Nes, les Islandais Lodmundar.
C’est le classique baer, pareil à ceux que je vais rencontrer, égrenés le long de ma route, au cœur de l’Islande.
Le bois est une chose précieuse ici, il faut l’économiser et l’employer avec parcimonie. La façade seule est faite de sapin, le toit est coiffé de gazon. Les murs, de soixante centimètres à un mètre d’épaisseur, sont en terre. Le sol est de terre battue.
Il faut franchir le seuil en se courbant, le rez-de-chaussée est en contrebas ; par des couloirs sombres où l’on marche en tâtonnant, on aboutit aux différentes pièces ; la cuisine, large et accueillante ; la chambre, où père, mère, grands-parents et enfants couchent en des lits étroits ; un seul drap les recouvre, mais il y a l’édredon d’eider dans lequel on se love lorsqu’il fait très froid.
Les lits, sans aucun art, montants de bois ajustés, sont extensibles en longueur et en largeur.
Lits délicieusement inconfortables, que vous m’avez semblé doux dans la tiédeur de la chambre, après les dures nuits passées à dormir sur la neige!
… Mais, donnant sur l’extérieur, il y a une pièce qui est l’objet des soins particuliers de l’hôtesse : c’est le salon de réception, où l’on vous accueille dès que vous vous présentez, sans jamais vous demander ni qui vous êtes, ni d’où vous venez, ni où vous allez? L’hospitalité est un droit immuable. L’hôte est sacré. Ce qu’il y a de plus beau et de meilleur dans le baer est à lui, et les maîtres sont, pour lui, des serviteurs.
La salle des hôtes est planchéiée, les murs sont en lames de sapin nues ; là le canapé, le fauteuil, la commode sur laquelle sont des vases minuscules et de menus objets-souvenirs ; là aussi des cadres avec les photographies des parents, des amis.
Les murs sont sans ornement, parfois une gravure les anime. Un saint, une sainte, chromos criards venus d’Allemagne, ou reproduction d’un tableau. Jeanne d’Arc et Napoléon disent la gloire de la France, et j’ai eu deux fois la vision de l’Angelus de Millet.
Cet Angelus, que j’avais rencontré voilà bien des années déjà aux dernières marches du monde, tout là-haut, aux rives du Yukon, dans les champs glacés d’Alaska, je le retrouve ici, à la place d’honneur, dans une humble ferme, paysans ayant compris ces paysans courbés sous le souffle de Dieu qui passe avec la voix des cloches…
Le baer de Nes est une pauvre chose. Planté de travers pour résister aux vents du large, il s’ouvre sur la montagne qui se dresse, immédiate et hostile, noire de basalte et blanche de neige ; c’est l’horizon de ces hommes qui vivent et mourront là.
Il y a le père et le fils, ce fils a femme et enfants… des enfants blonds comme des blés mûrs, et dont les yeux d’un bleu tendre regardent étonnés l’appareil du « Frankman ».
Ils se rangent, dociles à ma voix, devant la porte, sur le gazon formant talus, et là, les mains l’une sur l’autre, ils attendent sans bouger, sans rire, graves et déjà réfléchis.
La salle de réception ici ne connaît pas le luxe. Une table, deux escabeaux ; au mur, pendue à un clou, une couronne mortuaire en perles, avec, sous verre, un cœur fané.
Ici, comme dans la Rome primitive, la Grèce ancienne ou l’Inde des Védas, le culte des morts est sacré. On vit avec eux. Et l’ex-voto est un hommage qui perpétue le souvenir.
L’hôtesse nous apporte le traditionnel café. Elle nous sert elle-même et se tient debout pour nous honorer.
L’homme qui travaillait dehors est venu, sitôt averti ; il entre, nous salue et s’assied sur un coffret de bois où sont peintes des guirlandes de feuilles d’un ton rouge vif.
Houle dans la passe de Lodmundarfjord, dur retour. Le canot automobile pique du nez dans les lames. Nous embarquons de l’eau à chaque coup. La vague passe par-dessus bord comme par jeu.
Pour me tenir debout, je me cramponne au mât. Chaque paquet de mer me gifle. Je m’arc-boute de toute ma volonté pour ne pas me laisser emporter.
Dans la partie ouest-sud-ouest de Seydisfjord, nous retrouvons le calme.
Le mouillage de Vest-Dalseyri est vide.
L’Yport est parti.
Je suis seul maintenant.
– Dites donc, Einar ?
– Monsieur ?
– On peut aller de Seydisfjord à Rejkjavik ?
– Monsieur sait bien (Einar parle toujours à la troisième personne), monsieur sait bien que le Sterling a coulé.
– Je sais, oui. Mais il y a un service côtier : Rejkavik-Akureyri-Seydisfjord-Portland-Rejkjavik.
– Oui, monsieur,
– Bien. Quand passe le prochain courrier ?
Einar lève les bras vers le ciel comme pour attester son impuissance.
Je poursuis :
– Et le service régulier : Copenhague-Féroé-Seydisfjord-Rejkjavik ?
– L’Island ou le Godafos passera le 30 juin, peut-être, ou le 30 juillet.
Je regarde Einar, il ne plaisante pas. Du reste, il a son même geste accablé :
– On ne sait pas.
– Ah bon !
– Dites donc, Einar ?
– Monsieur ?
– On peut aller de Seydisfjord à Rejkjavik ?
Einar, croyant que je déraisonne, m’interrompt :
– J’ai dit à monsieur…
– La paix, Einar. Oui, vous m’avez dit que les services réguliers, qu’ils soient danois ou islandais, étaient les plus irréguliers qui soient.
« A Pâques ou à la Trinité, il y aura peut-être un bâtiment qui daignera faire escale ici. Je n’ai pas l’intention de moisir dans votre patelin. »
Patelin, moisir, ces mots mettent en déroute le français d’Einar, qui ne comprend plus.
Je me lève et déclare, avec une familiarité qu’il tolère – que ne faut-il pas passer à ces Français qui sont tous un peu fous :
– Eh bien ! Einar, j’irai à Rejkjavik par les terres.
Oui, c’est bien ce que je disais, les Français sont un peu fous, et celui qui parle à Einar Jonson plus que tous les autres. Mon ami roule des yeux effarés, hésitant à comprendre.
– Par les terres , répète-t-il.
– eh oui ! par les terres. Qu’est-ce qu’il y a d’impossible ? …
– Mais… mais…. (Einar en bégaye)… mais… mon…sieur plaisante.
– Je ne plaisante jamais. J’irai à Rejkjavik…
– Mais il n’y a pas de routes.
– Pas de routes ?
– Non, monsieur…
– On s’en passera.
– Mais c’est impossible, impratique (Einar veut dire impraticable).
– on verra, ou plutôt nous verrons.
– Nous… ?
– Oui, vous m’accompagnez.
Cela a été dit avec une telle assurance qu’Einar en reste suffoqué.
Quand il reprend un peu le sens des réalités, il proteste :
– Mais j’ai ma femme, mes enfants, mon travail…
– Votre travail ? Les chalutiers français sont partis. Vous en avez pour huit mois avant qu’ils reviennent… Vos enfants sont trop petits pour vous regretter ; quant à votre femme elle sera enchantée d’être débarrassée de vous pendant quelques semaines.
Ma logique et l’offre de cinq cents couronnes ont eu raison des scrupules d’Einar, qui se dresse soudain.
J’interroge :
– Vous allez avertir votre femme ?
– Non, monsieur, je vais vous acheter des chevaux.
A l’entrée du pont de bois. Einar a collé une affiche manuscrite annonçant que je suis acheteur de quatre chevaux.
Depuis ce matin, je maquignonne. J’ai déjà deux poneys, une selle, deux étriers, une longe.
Le reste viendra.
Einar a de longs et mystérieux conciliabules derrière la maison du boulanger avec des hommes aux visages chafouins et louches. C’est drôle, les marchands de chevaux, qu’ils soient de Buenos-Ayres, de Frisco, ou d’Islande, sont taillés sur le même modèle.
Je pense :
« Mon vieux Freddy, on t’estampe. »
Bah ! et après ?
– Monsieur…
C’est Einar qui revient troubler mon indulgence :
– Monsieur, j’aurai demain une bête magnifique, une bête qui…
J’arrête la description d’un mot :
– Combien ?
Interloqué, Einar s’arrête et, cherchant ses mots, il énonce :
– Douze cents couronnes.
Je siffle, admiratif.
– Une bête qui… reprend Einar.
Mais il s’arrête, prend un temps et ajoute :
– C’est le cheval du pharmacien.
– Non, mon vieux, tu vas trop fort. Dis à ton apothicaire qu’il débite son canasson en rondelles à ses clients ; moi, je veux bien être refait, mais, vois-tu, il faut encore avoir la manière.
Einar Jonson est revenu une heure après, tirant deux poneys, assez sortables : trois cents couronnes l’un, cinq cents l’autre… Cinquante couronnes sur celui-là, deux cents sur celui-ci, Einar et ses camarades n’ont pas perdu leur journée, mais, au fait, moi j’y gagne encore…
Pour aller à Rejkjavik, il n’y a pas de route. C’est vrai !
Mais il y a des monts redoutables, des volcans qui vivent d’un feu intérieur, des glaciers inaccessibles, des torrents impétueux, des terres crevées de laves, hérissées d’aiguilles.
Oui, mais pas un Français n’a traversé le cœur de l’Islande ; raison de plus pour que j’essaye…
Mme Gudmüsen est une vieille dame, trottant menu dans sa maison ; souris rose et noire, elle a de bons yeux pailletés de malice.
Pour me recevoir, elle a sorti son beau service. Mme Gudmüsen a fait, il y a bien longtemps son voyage de noces à Copenhague ; elle en a rapporté maintes choses inutiles, qui, sur les étagères de son salon, lui rappellent cet heureux temps.
Mme Gudmüsen me parle islandais, je réponds en anglais ; nous ne nous comprenons pas toujours, alors nous achevons nos phrases par un sourire; mais ce que mon âme ressent, c’est la bonté de ce cœur de femme qui se penche vers moi, sentant bien qu’au fond ce grand garçon, qui est devant elle, doit avoir, à l’autre bout de la terre, une vieille maman qui attend et espère.
Sur la nappe, brodée d’un dessin minutieux et simple, il y a trois roses. Trois roses d’un rose un peu pâle, richesse inouïe sous cette latitude ? Trois roses cueillies pour moi et qu’elle m’a offerte… Roses qui avivaient la main fanée d’une vieille dame qui me fut compatissante et dont je garde un souvenir ému.
Kona Einars Jónssonar er madonna frá Flórens, madonna með gráblá augu, ofurmild, og augnhárin eru löng og bogadregin.
Hár hennar er kornknippi undir haustsól. Ég er búinn að vera gestur hennar frá því í gær. Hún er starfsöm húsmóðir, sífellt á þönum fram og aftur. Þegar hún sest, er það til að bródera með gullþræði á svart flauel.
Hún er ekkert nema mildi og umburðarlyndi, en þegar Einari seinkar eða hann kemur ekki heim, verða augu hennar smágerð höf sem fyllast af sárdöpru mistri.
– Á trillubát ?
– Já,monsjör. Hvort ég kunni að stýra ?… Auðvitað ! Ég hef farið frá Seyðisfirði til Reykjavíkur, suður fyrir landið, já, monsjör.
– Nú, fyrst svo er…
Og ég fór með Einari Jónssyni.
Trillan rennur um sléttan fjörðinn… Ég stend frammi í stafni í veikbyggðum bátnum og við förum framhjá Yport með rjúkandi reykháfa og hóstandi vélarhljóð.
– Hæ, þið þarna á Yport ?
Enginn sér mig, enginn svarar.
Ferðin verður erfið, þegar kemur í fjarðarmynnið. Það er vondur sjór og úfinn milli Borgarnestanga og Skálaness.
Ógurlegar vindhviður steypast ofan frá bröttum fjallahlíðunum.
Þeir fá að finna fyrir því í kvöld, þeir á Yport…
En nú er það ég sem finn fyrir því. Bátskelin skoppar af einni öldunni á aðra, kemur valra við sjóinn, en bylgjurnar ýfast og hellast yfir bátinn.
Rekaldið af Sterling, er þarna ennþá, en hefur minnkað. Stórsiglan er enn sjáanleg, en skipsbátarnir eru horfnir.
Vindurinn eykst þegar við förum fyrir klettótt nesið. Það er látlaus hamagangur í fjórðung stundar. Loksins erum við komnir í Loðmundarfjörð sem skerst fjórar mílur inn í landið, ef hægt er að kalla land þetta furðulega samansafn af björgum.
Og þessi björg eru full af lífi. Þar hafa milljónir fugla gert sér hreiður. Þeir fara um í flokkum, hundruðum saman, fljúga rétt ofan við hafflötinn, snúast í loftinu, setjast skyndilega, hefja sig aftur samtaka til flugs af aðdáunarverðum þokka.
Við vörpum akkeri tuttugu metra frá ströndinni. Þarna er ekki hægt að lenda. Gegnum gagnsæjan sjóinn má líta fínan svartan sand.
Einar klofast rólega yfir borðstokkinn og ofan í sjóinn. Ég horfi forviða á hann, en hann heldur rólegur áfram ferð sinni upp að ströndinni.
Ég stekk einnig.
Þegar við stöndum báðir uppi á klettunum, hristum við okkur einsog hundar.
Æðarfuglar fljúga hjá, oddaflug.
Gangan er erfið um klettaklungrið. Loksins er jörð undir fótum, mjúk jörð sem við sökkvum í.
Á vatni hægra megin við okkur eru æðarfuglar hundruðum saman.
Blikarnir, sem eru með svart höfuð og stél, en hvíta bringu, gæta hreiðranna sem eru hvert við annað, þar sem gráar og brúnar kollurnar liggja á eggjunum.
Fuglarnir, sem ekki þekkja vonsku mannanna, leyfa mér að koma nálægt sér. Þeir snúa að mér hringlóttum augum sínum og teygja fram hálsinn.
Nokkrir blikar fljúga rétt yfir vatnsborðinu… Tvær kollur fara af hreiðrum sínum, og undir fínum dúninum kem ég auga á eggin, egg með grænleitri skurn, helmingi stærri en hænuegg.
Dúninn, sem er svo sjaldgæfur og dýr, slíta þær undan vængjum sínum til að verja væntanlega unga sína fyrir kulda, en einnig til að dylja þá fyrir kríunum sem hringsóla yfir þeim þúsundum saman, gargandi og rángefnar. (1)
Ég set upp kvikmyndavélina og stilli hana. Ég mynda um stund. Engin hreyfing… Ég færi mig nær til að ná “nærmynd”, og sundfuglarnir eru hinir rólegustu fyrir framan myndavélina einsog tamin dýr í kvikmyndaveri.
Bær er þarna á norðurströndinni. Á sjókortum er hann kallaður Nes, Íslendingar kalla hann Loðmundar. (2)
Það er hinn sígildi bær, hann er einsog þeir sem ég á eftir að sjá hingað og þangað á leið minni um Ísland.
Viður er hér dýrmætur, það verður að geyma hann vel og fara sparlega með hann. Einungis framstafninn er úr furu, þakið er klætt torfi. Veggirnir eru úr mold, sextíu sentimetrar til einn metri á þykkt. Gólfið er einnig úr troðinni mold.
Menn verða að beygja sig, þegar þeir fara inn um dyrnar, en jarðhæðin er ögn niðurgrafin. Með því að þreifa sig áfram eftir dimmum göngum kemst fólk í hin ýmsu herbergi: eldhúsið, sem er stórt og hlýlegt, herbergið þar sem faðir, móðir, ömmur, afar og börn hvíla í þröngum rúmum. Þau hafa aðeins eitt brekán yfir sér, en til eru æðardúnssængur sem þau hjúfra sig í þegar mjög kalt er.
Rúmin eru skrautlaus með tilsniðnum stuðlum og er hægt að lengja þau og breikka.
Þið yndislega óþægilegu rúm, hversu mjúkleg þótti mér þið ekki vera í yli herbergisins, eftir þær hörðu nætur, þegar ég hafði sofið á fönn !
Út að hlaðinu snýr herbergi sem er í sérstakri umsjá húsmóðurinnar. Það er gestastofan, þar sem tekið er á móti vegfaranda um leið og hann ber að garði, og aldrei er spurt hver hann sé né hvaðan hann komi né hvert hann sé að fara. Gestrisni er ófrávíkjanleg skylda. Gesturinn er heilagur. Allt það sem til er fegurst og best á bænum er hans og húsbændurnir þjónar hans.
Í gestastofunni er timburgólf, berar furuþiljur í veggjum. Þar er sófi, armstóll og kommóða sem á eru ofurlitlir vasar og smálegt glingur. Þar eru einnig rammar með myndum af ættingjum og vinum.
Veggirnir eru óskreyttir, stundum lífgaðir upp með eirstungumynd. Dýrlingur, heilög mær, litsterk steinþrykk frá Þýskalandi eða eftirprentun af málverki. Jóhanna frá Örk og Napóleon bera vitni um dýrð Frakklands, og tvisvar hef ég séð Bænina eftir Millet.
Þessi Bæn, sem ég hafði mörgum árum fyrr rekist á við ystu mörk veraldar, langt norðurfrá, á bökkum Júkonfljóts (3), á hjarnbreiðum Alaska, hana finn ég nú hér á heiðursstað í fátæklegum sveitabæ, þar sem bændur hafa skilið þetta sama bændafólk sem beygir höfuð fyrir guðs anda sem framhjá fer í hljómi klukknanna…
Bærinn Nes er ósköp fátæklegur. Hann snýr þannig að hann geti staðist hafáttina, bæjardyrnar horfa við fjallinu sem rís beint undan, svart af blágrýti og hvítt af snjó. Það er sjóndeildarhringur þess fólks sem hér lifir og deyr.
Þarna er faðir og sonur og sonurinn á konu og börn… Börnin eru ljóshærð einsog þroskað korn og ljósblá augu þeirra horfa í undrun á “fransmanninn”.
Þau raða sér að beiðni minni þæg fyrir framan dyrnar úti á grasi vöxnu hlaðinu, haldast í hendur og bíða hreyfingarlaus, án þess að hlæja, alvarleg og þegar orðin íhugul.
Í gestastofunni hér er enginn íburður. Eitt borð, tveir stólar. Á snagla á veggnum hangir minningarkrans með perlum og visnuðu hjarta undir gleri.
Einsog í upprunalegri Rómaborg, Grikklandi til forna og Indlandi Veda-bókanna er dýrkun dauðra hér heilagt mál. Fólkið lifir með þeim, og kransinn er vottur um virðingu sem viðheldur minningunni.
Húsmóðirin færir okkur hið hefðbundna kaffi. Hún þjónar okkur, en stendur sjálf okkur til heiðurs. Húsbóndinn, sem hafði verið við vinnu úti, kom heim óðar en honum hafði verið gert viðvart. Hann kemur inn, heilsar okkur og sest á trékistu sem er skrautmáluð skærrauðum laufhringum.
Það er ylgja í sjóinn út úr Loðmundafirði og heimferðin er ströng. Trillarinn stingst á nefið í öldurnar. Í hvert skipti fáum við sjó á okkur. Bylgjurnar koma yfir borðstokkinn einsog í leik.
Ég rígheld mér í sigluna til að geta staðið. Hver ágjöf er löðrungur í andlit mér. Ég tek á öllu mínu viljaþreki til að gefast ekki upp.
Í vestsuðvesturhluta Seyðisfjarðar komum við aftur í kyrran sjó.
Skipalægið við Vestdalseyri er autt.
Yport er farið.
Nú er ég orðinn einn.
– Segið mér, Einar ?
– Já, monsjör.
– Er ekki hægt að komast frá Seyðisfirði til Reykjavíkur ?
– Monsjör veit vel – Einar talar alltaf í þriðju persónu – Monsjör veit vel að Sterling er sokkinn.
– Já, ég veit það. En það eru strandferðir, Reykjavík, Akureyri, Seyðisfjörður, Portland, Reykjavík.
– Já, monsjör.
– Jæja ? Hvenær fer næsta póstskip ?
Einar fórnar höndum til himins einsog til að sýna vanmátt sinn.
Ég held áfram:
– Og reglulegu áætlunarferðirnar Kaupmannahöfn, Færeyjar, Seyðisfjörður, Reykjavík ?
– Ísland eða Goðafoss koma hér við 30. júní, ef til vill, eða 30. júlí.
Ég horfi á Einar, hann er ekki að gera að gamni sínu. Auk þess hefur hann í frammi sömu vanmáttartilburðina.
– Það er ekki gott að vita…
– Nú! Jæja þá.
– Segið mér, Einar ?
– Monsjör ?
– Er hægt að komast frá Seyðisfirði til Reykjavíkur ?
Einar heldur að ég sé eitthvað farinn að tapa mér og grípur fram í fyrir mér:
– Ég sagði monsjör frá því að…
– Hægan nú, Einar ! Já, þér sögðuð mér að reglulegar skipaferðirnar væru hinar óreglulegustu sem um getur, hvort sem þær væru danskar eða íslenskar. Það væri kannski á páskum eða þrenningarhátíð, að eitthvert skip léti svo lítið að koma hér við. En ég hef ekki í hyggju að mosavaxa í þessu þorpi ykkar hér.
Orðin “patelin” og “moisir” afvegaleiða Einar í frönskunni og nú hættir hann að skilja.
Ég rís á fætur og lýsi yfir með kumpánlegum hætti sem hann þolir – hvað verður ekki að þola þessum Frökkum sem allir eru hálfvitlausir:
– Jæja, Einar, ég fer til Reykjavíkur landleiðina.
Já, það er eins og ég segi, Frakkar eru dálítið ruglaðir í kollinum, og sá sem talar við Einar Jónsson fremur en allir hinir.
Vinur minn ranghvolfir augunum af skelfingu og hikar við að skilja.
– Landleiðina ? hefur hann upp eftir mér.
– Já, landleiðina. Hvað er athugavert við það ?
– Ja…ja… – Einar stamar – … ja…Mo… monsjör er að gera að gamni sínu.
– Ég geri aldrei að gamni mínu. Ég fer til Reykjavíkur…
– En það eru engir vegir.
– Engir vegir ?
– Nei, monsjör.
– Það verður þá að komast af án þeirra.
– En það er ekki hægt, það gengur ekki.
– Ég sé nú til, eða réttara sagt, við sjáum til.
– Við…?
– Já, þér komið með mér.
Þetta var sagt af svo mikilli sannfæringu að Einarvarð hvumsa.
Þegar hann hefur áttað sig eitthvað á því hvað um er að vera, mótmælir hann:
– En ég á konu, börnin mín, vinnan…
– Vinnan ? Frönsku togararnir eru farnir heim. Það eru átta mánuðir þangað til þeir koma aftur… Börnin yðar eru of ung til að sakna yður… En konan yðar, hún yrði bara fegin að vera laus við yður í nokkrar vikur.
Rök mín og fimm hundruð krónur sem í boði eru verða samvisku Einars yfirsterkari og hann réttir skyndilega úr sér.
Ég spyr:
– Ætlið þér að tala við konu yðar um þetta ?
– Nei, monsjör, ég ætla að kaupa handa yður hesta.
Við trébrúna hefur Einar fest upp skifaða auglýsingu um það, að ég vilji kaupa fjóra hesta.
Frá því um morguninn stend ég í hestaprangi. Ég er þegar búinn að eignast tvo hesta, einn hnakk, tvö ístöð, eitt beisli.
Það kemur sem á vantar.
Einar á langar og dularfullar viðræður bak við hús bakarans við tortryggilega menn, slóttuga á svipinn.
Það er einkennilegt, að hrossaprangarar eru allstaðar steyptir í sama mót, hvort sem þeir eru í Buenos-Aires, Frisco eða á Íslandi.
Ég hugsa með mér:
Frikki minn góður, nú á að pretta þig!
Jæja! og hvað svo !
– Monsjör…
Það er Einar sem aftur reynir á þolinmæði mína:
– Monsjör, á morgun get ég fengið stórkostlegan hest, skepnu sem…
Ég stöðva lýsingu hans með einu orði:
– Hvað kostar hann ?
Einar þagnar klumsa, leitar að orðunum og segir:
– Tólf hundruð krónur.
Ég blístra í aðdáunartóni.
– Skepna sem… tekur Einar upp aftur, en þagnar, dokar smástund og heldur svo áfram: Það er hestur lyfsalans.
– Nei, karl minn, þú ferð of geyst. Segðu lyfsalanum þínum, að hann skuli pranga jálkinum inn á sína viðskiptavini. Sjáðu til, ég er ekkert að súta þó ég sé prettaður, en einhverja háttvísi verður að hafa á því.
Einar Jónsson kom aftur tveimur tímum seinna með tvo þokkalega hesta í taumi, annan á þrjú hundruð krónur, hinn á fimm hundruð krónur… Fimmtíu krónur á þennan, tvö hundruð krónur á hinn, Einar og félagar hans hafa ekki slegið slöku við. En í sannleika sagt, ég geri góð kaup…
Engir vegir til Reykjavíkur.
Það er sannleikur !
En það eru ógnvænleg fjöll, eldfjöll með lifandi eld inni í sér, ókleifir jöklar, ólgandi fljót, hraunsprungusvæði með hvössum dröngum.
Já, enginn Frakki hefur farið yfir hálendi Íslands. Þeim mun meiri ástæða til að ég reyni það… (4)
Frú Guðmundsen er gömul kona sem trítlar um húsið sitt, bleik og svört mús, hefur góðleg augu og í þeim stríðnislegir glampar.
Hún hefur lagt á borð sparistellið sitt vegna komu minnar. Fyrir mörgum árum fór frú Guðmundsen í brúðkaupsferð til Kaupmannahafnar. Þaðan kom hún með marga óþarfa hluti sem eru á hillum í stofu hennar og minna hana á þessaliðnu sælutíð.
Frú Guðmundsen talar við mig á íslensku. Ég svara henni á ensku. Við skiljum ekki alltaf hvort annað, þá endum við orð okkar á brosi. En það sem sál mín nemur er hjartagæska þessarar gömlu konu sem hallar sér að mér og skilur vel, að þessi stóri drengur sem er þarna fyrir framan hana hlýtur að eiga á hinum enda heimsins gamla mömmu sem bíður og vonar.
Á borðdúknum, sem er haglega útsaumaður, eru þrjár rósir. Þrjár rósir ofurlítið fölbleikar, sjaldgæfur fjársjóður á þessari breiddargráðu.
Þrjár rósir, afskornar handa mér og mér gefnar… Rósir sem fölleit hönd gamallar heiðurskonu, sem hafði samúð með mér, tilreiddi, og ég geymi hrærður í minni mér.
1. Höfundur veit sýnilega ekki, að kríurnar verja æðarvarpið.
2. Nes heitir bær í Loðmundarfirði, en enginn bær með Loðmundarnafni.
3. Yukon-fljót er í Alaska.
4. Þetta er nokkuð mikið sagt, en líklega mun enginn annar Frakki hafa farið þessa sömu leið fyrr né síðar ríðandi við annan mann.
Lire la suite – les Islandais / framhald textans Íslendingar..
Loðmundarfjörður 2003
Rouquette raconte sa visite à une famille de fermiers dans le Loðmundarfjörður, un fjord très isolé, à la sortie nord de Seydisfjörður. Tous ces fjords et beaucoup de criques sont difficilement atteignables par la terre. Par définition les fjords sont des vallées très encaissées, creusées par l’érosion d’immenses glaciers des temps de glaces. La fonte des ces lourdes couvertures glacées ont dessiné ces paysages qui au fur et à mesure se sont élevés, libérées de ce pesant fardeau. Les sommets, souvent des crêtes acérées, culminent à plus de 1000 m. Passer d’une vallée à l’autre demande d’emprunter des cols perchés souvent pris par le mauvais temps. Arnaldur Indridason, le romancier des polars islandais, en a fait son fond d’histoire et dans ses différents romans il cite souvent la disparition de personnes dans ces contrées hostiles (cf. Étranges rivages, Furðustrandir, 2010, ed. Métailié ).
Rouquette recounts his visit to a family of farmers in Loðmundarfjörður, a very isolated fjord, at the northern end of Seydisfjörður. These fjords and coves are difficult to reach by land. By definition, fjords are very steep valleys, hollowed out by the erosion of huge glaciers during the Ice Age. The melting of these heavy icy blankets drew these landscapes which gradually sprung up, freed from its heavy burden. The summits, often sharp ridges, culminate at more than 1000 m. Going from one valley to another requires taking the hill passes often taken by bad weather. Arnaldur Indridason, the novelist of the Icelandic thrillers, made a point in his various novels to use this as a background element which often resulted in the disappearance of people in these hostile regions (cf. Strange shores, Furðustrandir, 2010, ed. Métailié).
Ayant vécu à Seydisfjörður en 1981, j’ai souvenir d’un isolement profond en hiver quand le col était coupé par une forte épaisseur de neige. Seule la chenillette pouvait passer pour aller à Egilsstaðir. Heureusement deux « semainiers », des petits cargos, venaient chaque semaine de Reykjavik, pour amener le ravitaillement. Malgré tout, les rayons de la petite épicerie étaient souvent vides, les oeufs manquaient pour cuisiner les gâteaux lors de la fête des marins.
Having lived in Seydisfjörður in 1981, I remember a deep isolation in winter when the pass was cut by a thick snow. Only the snowtrack could pass to go to Egilsstaðir. Fortunately, two “weeklies”, small freighters, came each week from Reykjavik, to bring supplies. Despite everything, the shelves of the small grocery store were often empty, the eggs were missing to cook the cakes during the sailors’ feast.
Loðmundarfjörður est loin de tout, le cabotage a été longtemps, le seul moyen d’y parvenir. En regardant une carte moderne qui indique la date des derniers occupant, on voit que la ferme de Nes, où l’auteur rend visite aux occupants, est abandonnée en 1953. Le fjord a été déserté totalement puis des personnes sont revenues y habiter en été pour reprendre une activité ancestrale, la récolte du duvet d’eider. Il est possible maintenant d’y trouver des aménagements de camping et d’hébergement. Un trek de 3 à 4 jours permet de se rendre du magnifique Borgarfjörður eystri à Loðmundarfjörður et Seydisfjörður avec différents refuges aux étapes.
Loðmundarfjörður is far from everything, coasting has been a long time, the only way to access it. Looking at a modern map showing the date of the last occupants, we see that the farm of Nes, where the author visits the occupants, was abandoned in 1953. The fjord was completely deserted, people have since returned to live there in summer to resume an ancestral activity, the harvest of the eiderdown. It is now possible to find camping and accommodation facilities. A trek of 3 to 4 days allows you to go from the magnificent Borgarfjörður eystri to Loðmundarfjörður and Seydisfjörður with different refuges at the stages.
Tout au long de son voyage, Rouquette va décrire ou citer ses accueils dans ces fermes isolées comme ici en bord de mer ou dans les hauts plateaux intérieurs. Une hospitalité toujours bienveillante dans ces lieux perdus. Les habitants connaissent la dureté des ces voyages en terres hostiles, le bonheur de voir quelqu’un, de pouvoir échanger des nouvelles et certainement de la curiosité concernant ce Français voyageur. Surtout pour ceux habitant l’intérieur qui n’ont pas eu de contact avec les pêcheurs français.
Throughout his trip, Rouquette will describe or quote his welcome in these isolated farms by the sea or in the interior highlands. Kind hospitality was a common feature in these lost places. The locals know the harshness of these trips to hostile lands, the joy of seeing someone, being able to exchange news and certainly curiosity about this French traveler prevailed. Especially for those living in the interior who have not had contact with French fishermen.
L’auteur, qui a déjà pas mal voyager dans des pays extrêmes comme le nord Canada, on le sent très curieux par ces constructions en terre qu’il désigne parfois comme terrier. La pauvreté et surtout le manque de matériaux ont obligé ces nouveaux habitants du temps de la colonisation de trouver des matériaux improbables à la fois pour bâtir et isoler les lieux de vie.
The author, who has traveled extensively in extreme countries such as northern Canada, feels very curious by these earthen constructions which he sometimes designates as a burrow. Poverty and especially the lack of materials forced these new inhabitants of the time of colonization to find improbable materials at the same time to build and isolate their livelihood.
De la terre gazonnée et des bois de mer. Le bois flotté, qui arrive en grande quantité via le courant nord de Sibérie, parcours cette longue distance en plusieurs années. Ils s’échouent tout au long des grèves, plutôt au nord, sont gorgés de sel et donc imputrescibles. Les charpentes et les piliers étaient fabriqués avec ce bois d’une grande valeur et malheur à celui qui le volait. Les murs sont en terre gazonnée, le mot de tourbe utilisé trop souvent dans les guides est impropre. Ces bâtiments au milieu des landes devaient guère se voir, ils donnent l’impression d’habitation naturelle comme des terriers de macareux moines. Les façades en bois et les fenêtres vitrées rajouteront un peu de confort tardivement. Abandonnées avec l’arrivée de matériaux modernes comme la tôle ondulée, ces corps de fermes vont disparaître rapidement, avec la volonté farouche d’en oublier ces temps misérables. Heureusement quelques maisons ont été sauvé de l’oubli et de leur perte comme Grenjaðarstaðir ou l’accueillante Sænautasel qui avait été déserté après l’éruption d’Askja en 1875.
Grassland and sea woods. Driftwood, which arrives in large quantities via the north current of Siberia, travels this long distance throughout several years. They run aground throughout the seashores, full of salt and therefore rot-proof. The frames and pillars were made from this valuable wood and woe to the one who stole it. The walls are made of turf (torfbæir in icelandic) (the word turf often translate “tourbe” is incorrect in French). These buildings in the middle of the moors could hardly be seen, they give the impression of natural habitation like burrows of puffins. The wooden facades and the glass windows will add a little comfort later. Abandoned with the arrival of modern materials such as corrugated iron, these farmhouses will disappear quickly, with the fierce desire to forget these miserable times. Fortunately, some houses were saved from oblivion such as Grenjaðarstaðir or the welcoming Sænautasel which had been deserted after the eruption of Askja in 1875.
Un roman d’Halldór Laxness décrit parfaitement la vie dans ces fermiers, « Gens indépendants », Fayard, 2004.
A novel by Halldór Laxness describes perfectly lives on these farms, « Independent People », Fayard, 2004.
Extrait du Hávamál, la sagesse des gens du Nord, 10ème siècle :
« Il faut réchauffer le nouveau venu
Car ses genoux sont gelés
L’homme qui a parcouru les montagnes
A besoin de linge propre et de nourriture »
La site de randonnées fjords de l’Est: https://www.nat.is/gonguleidireng/gonguleidir_viknaslodir_al.htm