L’Île d’Enfer / Vítiseyjan chap.10/tíundi 10

X

GENGIÐ INN Í LJÓSIÐ

  Og hvað nú ?
  Ég seldi hestana mína á torginu. Dýrið ráðagóða sneri sér að mér og augu þess voru umlukin ljósum bráhárum ; Fjörður, minn trygglyndi félagi, hikaði, hann var að horfa á skepnuna sem þeir voru að taka og maðurinn sem eftir var… hann fylgdi skepnunni !
  Einar fór í uppnámi, stífur og drukkinn.
  Og ég var einn. 
  … Brottför frá Íslandi um borð í póstskipi meðan stjörnur kvikna á himni.
  Ljós morgunbirta yfir svörtum björgum Vestmannaeyja, þar sem hreiður er fólgið í hverri sprungu, svo það er engu líkarar en hafið syngi.
  Portland og járnströndin, þar sem skipshræin bera vitni um völd Póseidons, ránguðsins.
  Ísland hverfur í fjólublárri móðu og úr öldunum rísa Færeyjar.
  Um kvöldið dansa stúlkurnar hringdans á þilfarinu og syngja angurværa söngva. Hælarnir skella á timbrinu með snöggum hreyfingum, hendurnar mynda óslitna keðju.
  Skotland er þarna á stjórnborða með sandhóla sína og þyrnirunna, Leith og enskur ljótleiki, Edinborg, tvöföld mynd : glæsileiki og tötrar, Prinsessustræti og Court Wilson…
  Skugginn af Maríu Stúart, drottningu ástar og dauða, reikar um Holyrood, „örlagaklaustrið“, grafir innan um gólfhellurnar í kirkju, þar sem hvelfingin er himinn.
  Ef ég kærði mig um, yrði ég kominn til Parísar eftir tuttugu og þrjár stundir. En hugur minn stefnir annað.

  Það er markaður á krá einni niðri í borginni. Skipstjóri á strandferðaskipi er reiðubúinn að taka mig um borð. Hann fer með mig til Þórshafnar í Færeyjum, og með laxveiðimanni á mótorbáti fer ég aftur leiðina vestur.

  Ég fer norður yfir heimskautsbauginn á móts við Grímsey. Hérna eru tvö hvít dufl með svörtum, láréttum borða, til verndar sjómönnum.
  Í hafið sökkva sér fimm þverhnípt björg á norðurströnd Íslands : Ritur, Straumnes, Kögur, Hælavíkurbjarg og Horn.
  Við erum einir á brothættum báti, háðir duttlungum Hans sem ferðinni ræður.
  Það er mikill sjór og erfiður. Við rétt þokumst á móti vindinum, en mótorinn skrölti reglulega, tilbreytingarlaust.
  Félagi minn, þrekinn Norðmaður, starir bláum augum sínum á depil beint framundan. Er það léttur draumur sem kemur og fer ? Ef til vill. Eða þá alger hvíld sálarinnar í heilbrigðum líkama, sálar sem er ótrufluð og leitar ekki fullnægju langt utan við sýnilega takmörk og raunveruleikann.
  Og ég sem vil alltaf vita hversvegna, vildi að ég vissi.
  Hvað er á bak við andlit þessa manns ?
  Veit ég svo sem hvað er í sjálfum mér ?
  Heimspeki kynþáttar míns rís lifandi í ólgu hugsana minna. Ég geri þær hreyfingar sem þarf, ósjálfráð viðbrögð. Báturinn skoppar á öldutoppunum og hjarta mitt er krossfest við stefnið, en úthafsvindurinn helgar það. Ég hef farið með þetta ástríðufulla hjarta allrar veraldar vegi, jafnvel út fyrir öll vegamörk.
  Það er pílagrímur nýrrar aldar og hefur nú nýlega farið niður til heljar, án þess að hafa sér við hlið athugulan vinarhug Virgils. Það er aftur komið út í dagsljósið, betra, upphafið af reynslunni.
  Við erum af kynslóð sem vill unnq og lifa, sem vill umfram allt skilja hversvegna hún ann, hverjum hún ann.
  Við viljum verða að liði, en ekki líða hjá, gagnslaus og ánægð. Við höfum í okkur þá sáru óþreyju að fá að vita, við höldum á kyndli þeim sem forfeður okkar hafa rétt okkur í hönd sem ekki skelfur. Og það er af því að við erum heilbrigðar verur, að hjörtum okkar blæðir gagnvart eymd mannanna.

  Æska mín lá við fætur mér einsog þreytt dýr, hversdagslífið á steinstrætum borganna hafði úrættað hana.
  Við stormblástur, við bylgjuhrynjandi hefur hún risið einsog tákn. Hún er sú-sem-fremst-fer, einsog Aþena Prómakkus, augu hennar hafa lit vonarinnar.(1)
  Megi aðrir menn fylgja henni !
  Hættur eru allsstaðar á himni og hafi. Hverju skiptir það! Við höfum þó lifað. Eftir dauðann komum við inn í birtuna.

  Það var hérna, á þessum gráa sæ, sem Íslendingurinn Þorgils Orrabeinsstjúpur braut skip sitt það herrans ár 988. (2)
  Það var hérna, á þessum gráa sæ, að briggskipið La Lilloise, sem Blosseville stjórnaði, sökk með allri áhöfn 28. júlí 1833. (3)

  Hvaða Fransmaður annar hefur komið hingað eftir þá minnisverðu nótt ?
  Ég.
  Hérna gleypti hvalurinn fiskimennina. Hérna draga andarnir til sín fífldjarfa ævintýramenn. Já, en þá sem deyja hér flytur hinn mikli andi Tornarssuk yfir á hin íslausu lönd, þar sem skín eilíf sól.

  Sól stolts okkar, sól trúar okkar, gefðu okkur þinn sigrandi loga, lýstu upp myrkrið í sálum okkar! Þarna er nú kominn frá hinu mikla norðurheimskautssvæði ógnvekjandi floti hafíssins.
  Við sjóndeildarhring rísa ísaldarjöklarnir á Hörmungalandinu.
  Þangað stefni ég.
  Mær, stjarna sævarins, Jómfrú hinna sjö þjáninga og sjö unaðssemda.
  Mær, hvítur og blár snældusteinn í lífsþræði okkar, hver sér aumur á þjáðu holdi okkar ?

1 – Aþena Prómakkos. Myndhöggvari Fídías gerði styttu af Aþenu, þar sem hún er einsog herforingi, en promakkus á grísku merkir sá sem fer fremstur í orrustu.

2 – Þorgils Orrabeinsstjúpur (nafnið afbakað á frönskunni) braut skip sitt við Grænland, svo sem frá segir í Flóamannasögu. Þar er eftirfarandi frásögn: „Það er sagt að þeir brutu skipið undir Grænlandsjöklum í vík nokkurri við sandmöl, tók skipið í sundur í efra rúmi, menn héldust allir og svo fé, bátur var og heill, stafn rak upp við syðra land.“

3 – Blosseville. – Jules Poret de Blosseville, franskur sæfari og landkönnuður (f.1802), fórst er hann var að störfum við austurströnd Grænlands í skipinu La Lilloise 1833.

Íslandshaf – Norðuríshafið: 1922.